Ứng dụng của thuyết ngũ hành trong y học cổ truyền

Trong phong thủy, thuyết ngũ hành được xây dựng dựa trên sự quan sát và phát hiện các mối liên hệ giữa các yếu tố trong tự nhiên và cuộc sống của con người. Theo quan niệm này, mỗi nguyên tố trong ngũ hành sẽ có ảnh hưởng khác nhau đến môi trường sống và sức khỏe của con người.

Contents

1 Thuyết ngũ hành là gì?
2 Thuộc tính sự vật theo thuyết ngũ hành
3 Quy luật của học thuyết ngũ hành
4 Ứng dụng của thuyết ngũ hành trong y học cổ truyền

Thuyết ngũ hành là gì?

Ngũ hành là thuật ngữ chỉ 5 loại vật chất cơ bản tồn tại trong vũ trụ, bao gồm Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Khi các hiện tượng tự nhiên hay các phần khác nhau trên cơ thể con người được xếp theo 5 loại vật chất này, được gọi là Ngũ hành. Nó cũng thể hiện sự chuyển động và sự biến hóa không ngừng của tất cả các vật chất và hiện tượng có trong vũ trụ. Thuyết Ngũ hành cũng bao gồm việc quan sát kỹ lưỡng và phân tích các mối quan hệ cụ thể của các vật chất trong tự nhiên. Nó cũng diễn giải quy luật của vạn vật thông qua quy luật tương sinh và tương khắc.

Theo y học cổ truyền, thuyết Ngũ hành không chỉ đơn giản là 5 loại vật chất mà nó đại diện cho 5 thuộc tính công năng. Hệ thống Ngũ hành trong Đông y quan sát và miêu tả cơ thể con người thông qua các mối quan hệ giữa chúng. Đây là một hệ thống lý luận chặt chẽ và có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong khám và điều trị bệnh lý.

Thuyết ngũ hành là gì? Cách hiểu chính xác nhất

Thuộc tính sự vật theo thuyết ngũ hành

Thuyết ngũ hành gồm 5 loại vật chất tồn tại trên vũ trụ. Cụ thể như sau:

Kim (kim loại): Gồm những sự vật thanh khiết, thu liễm và được đưa xuống dưới.
Mộc (gỗ): Đây là hình thái đại diện cho sự sinh sôi và phát triển của cây. Chúng phát triển theo chiều hướng lên trên, ra bên ngoài. Vì vậy những sự vật có tính sinh trưởng, thông thoát đều thuộc hành Mộc.
Thủy (nước): Đặc trưng của Thủy chính là tính tư nhuận, hướng xuống dưới. Những sự vật nào hướng xuống dưới và có tính tư nhuận, hàn lương đều được xếp vào hành Thủy.
Hỏa (lửa): Biểu thị cho sức nóng, tính hướng lên trên. Những sự vật có tính ôn nhiệt, hướng bốc lên trên đều thuộc hành Hỏa.
Thổ (đất): Sự vật mang tính hóa sinh, có công dụng truyền tải, thu nạp.

Quy luật của học thuyết ngũ hành

Học thuyết ngũ hành giải thích quy luật tồn tại của vạn vật trên vũ trụ thông qua hai quy luật cơ bản là tương khắc và tương sinh. Cụ thể, quy luật tương sinh trong thuyết ngũ hành cho rằng mọi sự vật trên vũ trụ đều sinh ra có thứ tự và thúc đẩy nhau phát triển. Thứ tự này là Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ, Thổ sinh Kim, Kim sinh Thủy, và Thủy sinh Mộc. Quá trình này tuần hoàn không ngừng, hành đứng trước gọi là “mẹ” và hành đứng sau gọi là “con”. Trong cơ thể con người, Thận thủy sinh Can mộc, Phế kim sinh Thận thủy, Tỳ thổ sinh ra Phế kim, Tâm hỏa sinh Tỳ thổ, và Can mộc sinh Tâm hỏa. Vì vậy, quy luật tương sinh được ứng dụng rất nhiều trong chẩn đoán và điều trị bệnh theo y học cổ truyền.

Khác với quy luật tương sinh, quy luật tương khắc trong thuyết ngũ hành cho rằng Kim-Mộc-Thủy-Hỏa-Thổ là các mối quan hệ ức chế lẫn nhau. Thứ tự cụ thể của quy luật tương khắc là Mộc khắc Thổ, Thổ khắc Thủy, Thủy khắc Hỏa, Hỏa khắc Kim và Kim khắc Mộc. Quy luật tương khắc này cũng tuần hoàn lặp đi lặp lại. Quy luật tương khắc cho biết các yếu tố tương khắc trong tạng phủ như sau: can mộc khắc tỳ thổ, tỳ thổ khắc thận thủy, thận thủy khắc tâm hỏa, tâm hỏa khắc phế kim, phế kim khắc can mộc, can mộc khắc tỳ thổ.

Bên cạnh đó ngoài quy luật tương sinh, tương khắc còn có quy luật vũ – thừa. Khi quy luật tương sinh, tương khắc bị phá vỡ, quy luật vũ – thừa sẽ được sinh ra. Điều này có nghĩa là một hành nào đó hoạt động quá mạnh sẽ gây ra sự giảm khả năng khắc chế của một hành khác. Tuy nhiên, nó cũng có thể làm tăng sức mạnh của hành đó vượt qua những giới hạn khắc chế bình thường. Ví dụ, quy luật tương thừa biểu thị sự tương khắc quá mạnh, vượt qua những giới hạn khắc chế bình thường. Ví dụ, nếu can mộc khắc tỳ thổ quá mạnh sẽ gây ra tình trạng đau dạ dày, tiêu chảy do thần kinh. Để chữa khỏi tình trạng này, cần bình can (giảm sự hưng phấn ở can) và kiện tỳ (đẩy mạnh hoạt động của tỳ). Trong khi đó, quy luật tương vũ biểu thị sự giảm khả năng khắc chế của một hành nào đó khi hành khác hoạt động quá mạnh. Ví dụ, tỳ thổ khắc thận thủy, nếu tỳ hư và không thể khắc thận thủy, sẽ gây ra tình trạng tiêu chảy kéo dài, phù dinh dưỡng. Để loại bỏ tình trạng này, cần kiện tỳ để nâng cao hoạt động của tỳ và đồng thời lợi niệu để tiêu biến phù thũng.

Ứng dụng của thuyết ngũ hành trong y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, thuyết ngũ hành được ứng dụng phổ biến và coi như là cơ sở cho hoạt động chẩn đoán và điều trị bệnh. Các ứng dụng của thuyết ngũ hành trong y học cổ truyền bao gồm:

Trong mối quan hệ sinh lý giữa các tạng phủ

Theo lý thuyết ngũ hành về quy luật tương sinh, mối quan hệ giữa các tạng phủ được giải thích như sau:

Can mộc sinh tâm hỏa: Can là tạng chịu trách nhiệm duy trì tuần hoàn máu để tâm có thể kiểm soát dòng máu.
Tâm hỏa sinh tỳ thổ: Khi tâm huyết bình thường, tỳ có khả năng tốt hơn trong việc sản xuất, truyền và tiêu hóa chất béo.

Theo quy luật tương khắc, mối quan hệ giữa các tạng phủ như sau:

Thận thủy khắc tâm hỏa: Thận thủy có thể kiềm chế sự cường điệu của tâm hỏa.
Phế kim khắc can mộc: Phế kim có khả năng kiểm soát sự tăng cao của can.

Về diễn biến của bệnh lý

Trong y học cổ truyền, nguyên lý ngũ hành được áp dụng để xác định vị trí xuất hiện bệnh và đưa ra phương pháp chữa trị thích hợp. Bệnh tật có thể xuất hiện tại 5 vị trí khác nhau của tạng phủ, gồm:

Chính tả: Do tạng phủ đó bị bệnh từ ban đầu.
Hư tà: Do nó bị lây nhiễm từ trước, hay còn được gọi là bệnh truyền từ mẹ sang con.
Thực tả: Do tạng phủ bị ảnh hưởng bởi tạng sau, gây ra bệnh truyền từ con sang mẹ.
Vi tà: Do tạng phủ bị tạng khác khắc không được, dẫn đến bệnh tật (tương thừa).
Tặc tà: Do tạng phủ không thể khắc được tạng khác và dẫn đến bệnh tật (tương vũ).

Trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh lý

Trong y học cổ truyền, thầy thuốc sử dụng mắc sắc, vị và mạch đập để chẩn đoán tạng bệnh. Ví dụ, nếu người bệnh có sắc mặt xanh, nhợt nhạt, thèm chua, mạch huyền có thể là bệnh can. Nếu người bệnh có sắc mặt đỏ, miệng đắng, mạch hồng thì có thể là do bệnh tâm hỏa khang thịnh. Học thuyết ngũ hành cũng được áp dụng để dự đoán sự phát triển của bệnh. Ví dụ, theo ngũ sắc, sắc vàng là chứng bệnh thuộc tỳ, sắc trắng bệnh thuộc phế, sắc đen có thể do bệnh thuộc thận, sắc xanh bệnh thuộc can, và sắc đỏ bệnh thuộc tâm. Dựa vào ngũ chí, bệnh nhân hay cáu gắt có thể bị bệnh can, nói cười huyên thuyên bệnh thuộc tâm, sợ hãi bệnh ở thận, buồn chán bệnh ở phế, lo nghĩ quá nhiều bệnh thuộc tỳ. Dựa vào ngũ khiến và ngũ thể, nếu bạn bị tay chân run, co quắp bệnh ở can, thường xuyên chảy máu cam, viêm mũi dị ứng bệnh ở phế vị, mạch nhỏ và hư bệnh ở tâm, chậm nói, chậm đi, lâu mọc răng bệnh ở thận. Sau khi xác định được vị trí bệnh ở tạng nào, thầy thuốc sẽ tiếp tục căn cứ vào thuyết ngũ hành tương sinh tương khắc để điều trị và khống chế bệnh, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Việc áp dụng thuyết ngũ hành vào y học cổ truyền đòi hỏi sự kết hợp với thuyết âm dương. Thuyết âm dương giúp y học cổ truyền phân tích chính xác mối quan hệ giữa các tạng và phủ. Thuyết ngũ hành, là một phần của triết học cổ đại, có những quy luật và sự phân chia rõ ràng về thuộc tính. Ngày nay, lý thuyết ngũ hành ngày càng được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền, trở thành một phần quan trọng trong quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh lý.

>>> Xem thêm: Khóa học bói bài Tarot

___________________________________________

Hiện tại, Học Viện Phong Thủy Minh Việt tuyển sinh liên tục các khóa học:

▪️ Kinh Dịch

▪️ Phong Thủy Nhà ở, Phong thuỷ Âm trạch

▪️ Kỳ Môn Độn Giáp

▪️ Bát Tự

▪️ Nhân Tướng học

▪️ Thần Số học

▪️ Xem ngày Tốt Xấu

Ứng Dụng Vật Phẩm Phong Thủy Cải Biến Vận Mệnh

▪️ Chuyên gia Phong Thủy, Đào tạo hành Nghề Phong Thủy Cấp Tốc